Tiềm năng lớn từ công nghiệp hỗ trợ ngành cơ khí

Thành quả công nghiệp hỗ trợ ngành cơ khí mang lại là các sản phẩm linh kiện, cụm linh kiện kim loại cho các ngành hạ nguồn. Chính vì vậy, theo đánh giá của giới chuyên gia, tại Việt Nam, lĩnh vực này là lĩnh vực khá tiềm năng, cung ứng sản phẩm tương đối hiệu quả so với những lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ khác. 

Hiện nay, Việt Nam có trên 500 doanh nghiệp sản xuất các loại linh kiện kim loại cung ứng cho các ngành hạ nguồn, chiếm tỷ lệ nhỏ trong số trên 7.000 doanh nghiệp cơ khí toàn quốc. Thị trường chính của các doanh nghiệp trong ngành là các lĩnh vực sản xuất máy móc công – nông nghiệp, xe máy, ô tô.

Linh kiện kim loại sản xuất trong nước hiện đã đáp ứng được 85-90% nhu cầu cho sản xuất xe máy; 40-60% cho sản xuất các loại máy nông nghiệp, máy động lực; 40% cho máy xây dựng; khoảng 15-40% nhu cầu linh kiện cho sản xuất ô tô (tùy chủng loại xe), khoảng 20% cho sản xuất các thiết bị đồng bộ. Cung ứng linh kiện kim loại cho các ngành công nghiệp công nghệ cao đáp ứng khoảng 10%.

Công nghiệp sản xuất linh kiện kim loại cho ngành xe máy với năng lực cung ứng đạt mức cao được đánh giá là tương đối phát triển. Nhờ thị trường lớn, các doanh nghiệp lắp ráp FDI tại Việt Nam đã kêu gọi được nhiều nhà cung ứng FDI đầu tư theo và thiết lập được quan hệ hợp tác với các nhà cung ứng trong nước. Tương tự ngành xe máy, công nghiệp sản xuất linh kiện kim loại cho máy móc nông nghiệp, máy động lực và máy xây dựng cũng là lĩnh vực có xu hướng phát triển với tỷ lệ nội địa hóa khá cao.

Tuy vậy, công nghiệp sản xuất linh kiện cơ khí cho ngành ô tô, thiết bị đồng bộ và công nghiệp công nghệ cao hiện còn gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu là do thị trường của các sản phẩm này là các ngành hạ nguồn chưa phát triển đủ mạnh để tạo hiệu ứng lan tỏa phát triển công nghiệp hỗ trợ.

Theo Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương, hiện nay cơ khí Việt Nam có thế mạnh tập trung ở ba phân ngành chính bao gồm: xe máy và phụ tùng linh kiện xe máy; ô tô và phụ tùng ô tô; cơ khí gia dụng và dụng cụ. Số liệu thống kê cho thấy, ba phân ngành này chiếm gần tổng số 70% giá trị sản xuất công nghiệp cơ khí của cả nước.

Cơ khí chế tạo trong nước hiện nay cũng đã từng bước sản xuất, lắp ráp được hầu hết các chủng loại xe ôtô con, xe tải, xe khách; sản xuất xe máy đã có tỷ lệ nội địa hóa 85- 95%, đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Trong đó, phải kể đến một vài doanh nghiệp nổi bật trong lĩnh vực ô tô như: Vinfast, Thành Công, Thaco. Đáng chú ý, chỉ trong khoảng 21 tháng, Vinfast đã tung ra thị trường ôtô mang thương hiệu Việt Nam; hay như Thaco, từ cuối năm 2019 đến nay đã xuất khẩu xe tải, xe bus, xe du lịch, sơmi rơmoóc sang Thái Lan, Philippines, Campuchia, Singapore, Myanmar, Nhật Bản, Mỹ… Cơ khí gia công chế tạo có một số doanh nghiệp điển hình như: Toyota, Nikon…

Ngoài ra, tiêu điểm lớn trong ngành cơ khí có thể kể đến là ngành chế tạo thiết bị điện, với việc sản xuất thành công máy biến áp 220kV- 250MVA, vận hành an toàn tại trạm 220kV (Thái Nguyên) đã phần nào khẳng định sự trưởng thành vượt bậc của ngành cơ khí điện, đóng góp hiệu quả vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đồng thời, làm đối trọng để các hãng đầu tư nước ngoài bán sản phẩm vào Việt Nam phải giảm giá từ 20% – 30% khi đấu thầu tại Việt Nam, góp phần làm giảm nhập siêu cho đất nước.

Thời gian vừa qua, ngành cơ khí đã từng bước làm chủ công tác thiết lập, chế tạo kết cấu thép, và nâng tỷ lệ nội địa hóa. Các sản phẩm trước đây phải nhập khẩu hoàn toàn thì nay đã từng bước được thay thế bằng sản phẩm do chính ngành cơ khí trong nước chế tạo. Điều này được thể hiện ở chỗ, các doanh nghiệp cơ khí trong nước đã làm được công nghệ, sản xuất được các thiết bị cơ khí thủy công cho các nhà máy điện; dây chuyền thiết bị đồng bộ cho các nhà máy.

Theo các doanh nghiệp cơ khí điện, trong bối cảnh khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19, chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn vừa là thách thức nhưng cũng vừa mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp cơ khí trong nước trong việc tăng thị phần nội địa. Từ thực tế phát triển của thị trường, các doanh nghiệp trong ngành đã liên kết cùng nhau để hình thành chuỗi cung ứng máy móc Việt Nam với triển vọng phát triển thị trường đạt mức cao nhất. Cụ thể kể đến như dự án liên kết phát triển cung ứng máy sản xuất, xuất khẩu khẩu trang, trang thiết bị bảo hộ y tế với nhu cầu cung ứng cao lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Điểm đáng lưu ý, cộng đồng doanh nghiệp hỗ trợ đã nỗ lực cùng nhau thông qua việc chia sẻ đơn hàng, giảm giá gia công lẫn sản phẩm… Chính vì thế, giai đoạn vừa qua, các doanh nghiệp sản xuất linh kiện ngành cơ khí trong nước đã vươn lên khẳng định vị trí của mình. Không ít doanh nghiệp đã thể hiện rõ năng lực tốt tại một số lĩnh vực như khuôn mẫu các loại, linh kiện cơ khí, dây cáp điện, linh kiện nhựa, cao su kỹ thuật… Thêm vào đó, nhu cầu của thị trường công nghiệp hỗ trợ rất lớn nên nhiều doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư để nâng cao sản xuất, phát triển các dòng sản phẩm chất lượng cao, phục vụ doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (FDI). Qua đó, hướng tới mục tiêu lâu dài là xuất khẩu các sản phẩm cơ khí.

Tuy nhiên thực tế, ngành công nghiệp cơ khí Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế cần nhanh chóng đổi mới: Số lượng sản phẩm mang thương hiệu Việt, rõ nét mang đậm dấu ấn Việt Nam vẫn chưa nhiều; nhiều doanh nghiệp lớn trong chuỗi cung ứng vẫn xem cơ khí Việt Nam chỉ là sản phẩm phụ trợ, bổ sung… Bởi vậy, ngành công nghiệp cơ khí đòi hỏi sự đầu tư phát triẻn mạnh mẽ về nguyên vật liệu, khuôn mẫu, gia công chế tạo chứ không chỉ dừng lại là gia công cắt gọt đơn thuần, tạo bước đột phá mới toàn diện hơn trong tương lai không xa.